نوآوری های لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان

بررسی لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان روزهای پایانی خود را در کارگروه‌های کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس  می‌گذراند. البته این نخستین باری نیست که   موضوع حمایت از کودکان در مجلس شورای اسلامی مطرح می‌شود، سال 81 نیز لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان در مجلس مطرح شد و با 9 ماده به تصویب رسید. در این لایحه هر نوع اذیت و آزار کودکان و نوجوانان که موجب صدمه‌ جسمانی یا روانی و اخلاقی به کودکان شود و سلامت جسم یا روان آنان را به مخاطره اندازد، ممنوع و کودک‌آزاری در جمله جرائم عمومی قرار گرفت. جرایمی که با تصویب این لایحه دیگر نیاز به شکایت و شاکی خصوصی ‌ندارد. البته این لایحه هنوز قانونی نشده است.   با باز شدن این پرونده بررسی لایحه حمایت از کودکان به کمیته حقوق خصوصی سپرده شد که ریاست آن را «محمدعلی اسفنانی» عضو کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس شورای اسلامی بر عهده دارد. وی در این باره بیشتر به «حمایت» توضیح می‌دهد.

دولت هر چه سریع تر لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان را ارائه دهد - لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان مشکلات را کاهش می دهد - آخرین وضعیت لایحه حمایت از حقوق کودکان و نوجونان 

 چرا بحث تصویب لایحه حمایت از کودکان که مساله بسیار مهمی است 12 سال مغفول مانده و اینقدر دیر مورد بررسی مجدد قرار می‌گیرد؟

 این لایحه در مجلس هشتم تا حدودی بررسی شد، ولی با پایان مجلس هشتم تمامی لوایح و طرح‌ها از دستور کار خارج شدند و بررسی این لایحه در دستور کار کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس قرار گرفت.

البته مرکز پژوهش‌های مجلس سال گذشته این لایحه را مورد ارزیابی قرار داد و اعلام کرد مسکوت ماندن این لایحه، حاکی از موفقیت کامل اهداف آن نیست.دین مبین اسلام نیز به حقوق کودکان توجه زیادی داشته است و در آموزه‌های دینی سفارش‌های زیادی به حقوق کودک شده است به همین دلیل ما نیز اصرار زیادی برای نهایی شدن این قانون داریم. به طور مثال در بحث معاملات، برای رعایت مصلحت، کودک اجازه معامله ندارد و از آنجا که کودک قدرت تشخیص نفع و ضرر خویش را ندارد معامله کودک را باطل می‌داند.

تصویب 14 ماده از لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان در کمیته حقوق خصوصی کمیسیون قضایی مجلس - نوآوری های لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان 

از طرفی در قوانین اسلام تملکات بلاعوض کودک پذیرفته شده است، مثلا اگر کسی بخواهد به صورت رایگان مالی را در اختیار کودک قرار دهد  طبق قانون  امکان‌پذیر است. یا اگر کودک خویشان خود را از دست داده باشد دادستان یا حاکم شهر یا مدعی‌العموم در قانون فعلی، حامی حقوق کودک است. حقوق کودک بسیار مهم و نیازمند توجه است که خوشبختانه در قانون آئین دادرسی کیفری جدید و همچنین قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 تغییرات مثبت قابل اعتنایی در زمینه حقوق کودک وجود دارد.

مجموعه مواردی که باعث شد نیاز به تصویب این لایحه احساس شود چه بود؟

قانون فعلی حمایت از کودکان و نوجوانان(مصوب 1381) دارای نقص‌های جدی است به همین دلیل یک لایحه جدید برای الحاق به قانون فعلی حمایت از کودکان و نوجوانان نیاز و ضروری به نظر می‌رسید.

قانون فعلی حمایت از کودکان و نوجوانان تنها 9 ماده دارد و این 9 ماده نیاز بچه‌های ایران زمین را برطرف نمیِ‌کند به همین دلیل لایحه‌ای با عنوان «حمایت از کودکان و نوجوانان» از سوی دستگاه قضا به کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس ارائه شده است که در آن پیش‌بینی‌های برای حمایت از کودکان و نوجوانان کار،‌ کودکان و نوجوانان بزه‌دیده و کودکان و نوجوانان در معرض بزه آورده شده است. تاکنون بیش 13 ماده  از این لایحه به تصویب رسیده است اما پیش‌بینی می‌شود که اتمام بررسی آن حداقل دو تا سه ماه دیگر زمان لازم داشته باشد. بعد از پایان بررسی و تصویب لایحه در کمیته حقوق خصوصی لایحه به صحن کمیسیون خواهد رفت تا به تصویب کمیسیون برسد.

کدام بخش از این لایحه   نوآوری است؟

همه بخش‌های آن نوآوری است زیرا موضوع‌های مطرح شده در این لایحه بر اساس نظرهای کارشناسان متعدد، ماهر و با مطالعات بسیار در مورد قوانین مربوط به کودکان در دنیا تدوین شده است. اکنون سازمان‌های حمایتی مانند بهزیستی، کمیته امداد و سازمان‌های مردم نهاد همچون شهرداری و هلال احمر نیز به مباحث کودکان می‌پردازند. اورژانس‌های اجتماعی نیز به این موضوع به صورت عمومی می‌پردازند در حالیکه بحث کودک نیاز به تخصص خاص دارد و در این قانون تکلیف این بخش مشخص شده است.البته در این باره می‌توان به موارد خاصی مانند سن بزه‌دیدگی، جرایم خاص، ورود اصطلاح«کودک‏آزاری»به ادبیات حقوق کیفری ایران، تسهیل فرزندخواندگی، نقش تعهدات بین‏المللی ایران در ارائه و تصویب قانون حمایت از کودکان و نوجوانان، در مجموعه در حوزه اطفال بزه دیده توجه خاصی قانون گذار در نگارش این لایحه کرده است.

برخی از مفاد لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان بنیاد خانواده را تهدید می کند - قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بد سرپرست ابلاغ شد + متن قانون 

در خصوص این سن چه تغییراتی در این لایحه ایجاد شده است؟

در حقوق کیفری ایران تعیین این سن از اهمیت زیادی برخوردار است. در این قانون در راستای حمایت از اطفال این سن با دقت تعریف شده است و مرز میان کودکی با بزرگ سالی کامل تعیین شده است. در این قانون برای طفل بزهکار و بزه‌دیده حمایت‌هایی در نظر گرفته شده است که بسیاری به استانداردهای جهانی نزدیک است.

یکی از آسیب‌های جدید در حوزه کودکان  بحث کودک آزاری است، گفته می‌شود در این لایحه این واژه به طور مستقیم وارد ادبیات شده است در این باره توضیح دهید.

بله کاملا درست است. این واژه در ادبیات حقوقی ما وجود نداشت و برابر حمایت از کودکان دو اصطلاح «کودک‏ آزاری» و «آزار و اذیت کودکان و نوجوانان» در ماده 5 و 2 این لایحه مورد توجه قانون‌گذار قرار گرفته است.  من امیدوارم با همین دو اصطلاح که مواردی مانند هر گونه صدمه و اذیت و آزار کودکان، شکنجه جسمی و روحی کودکان، نادیده گرفتن عمدی سلامت و بهداشت روانی و جسمی کودکان، ممانعت از تحصیل کودکان، هرگونه خرید و فروش کودکان، بهره‏کشی از کودکان، کارگیری کودکان به منظور ارتکاب اعمال خلاف و موارد بسیاری دیگری مورد توجه و دقت قرار گرفته است و در صورت تصویب که امیدورام تا دو ماه دیگر باشد، بخش زیادی از مشکلات اجتماعی و البته این آسیب اجتماعی برطرف می‌شود.

 تاکنون چند جلسه برای بررسی لایحه داشتید؟

لایحه حمایت از کودکان در کمیته امور خصوصی مطرح و تا به حال بیش از 16 جلسه برای بررسی این لایحه تشکیل شده است و در لایحه جدید تحولات بسیار جدی صورت گرفته است که تحول زیادی در روند مبارزه با کودک آزاری و حمایت از کودکان ایجاد می‌کند.

کمی درباره موارد جدید مطرح شده در این لایحه بگویید؟

مباحث جدیدی با عنوان حمایت از کودکان و نوجوانان، کودکان در معرض بزه، کودکان و نوجوانان بزه دیده، بحث کودک آزاری، بحث اعمال مخاطره‌آمیز، حمایت از کودکان آزاردیده، تکالیف سازمان‌های مربوط و والدین کودکان آزار و بزه‌دیده و مواردی مانند این در لایحه پیش‌بینی شده است، مواردی که تا به حال در قانون ما وجود نداشت و می‌توان به جرات گفت یکی از بهترین و پربارترین قوانینی است که در کشور به تصویب می‌رسد. البته این قانون چند بعدی است و علاوه بر کودکان به بحث تشکیلات مربوط به حمایت از کودکان و نوجوانان، سازمان حمایت از کودکان و نوجوانان، بحث شورای عالی حمایت از کودکان و نوجوانان در قوه قضاییه و مواردی مانند این نیز توجه کرده است.

 در این لایحه وظایف نهادهایی مثل وزارت کشور، آموزش‌ و پرورش، بهزیستی، دادگستری و مجموعه‌های مرتبط مشخص شده است. در واقع نخستین باری است که در قوانین ما بحث کودک آزاری به صورت جدی مورد توجه و بررسی قرار گرفته است و برای بحثی مثل کودک آزاری برخوردهای سختی از سوی قوه قضاییه پیش‌بینی شده است.

در این لایحه فکری به حال سرپرستی کودکان بی‌سرپرست شده است؟

بله یکی نوآوری‌های لایحه به همین بخش اختصاص دارد. این لایحه مشکل قانونی واگذاری کودکان بی‌سرپرست به فرزندخواندگی را تسهیل کرده است و به این ترتیب مشکل خانواده‌دار شدن این بچه‌ها برطرف می‌شود.