خط قرمزهای قانونی وب‌نویس‌ها

 بسیاری از ایرانیان دارای وبلاگ هستند که به نوعی رسانه شخصی آنها محسوب می‌شود. وبلا‌گ‌هابسیاری از محدودیت‌های دیگر رسانه‌ها را ندارد و ارزان و به‌روز هستند؛ اما در سال‌ها اخیر، برای تاسیس و فعالیت این رسانه‌های نوپا نیز مقررات و شرایطی تعیین شده است. قوانین و مقررات متعددی در این خصوص وجود دارد که در مجموع بایدها و نبایدهایی را به عنوان خط قرمز وبلاگ‌نویسی تعیین کرده است و بی‌توجهی به این قوانین و مقررات ممکن است، دردسرهای بزرگی را برای بلاگرها ایجاد کند.

وب‌نوشت چیست؟

وبلاگ‌ فضایی بر روی اینترنت است که در آن تازه‌ترین نوشته‌ها در بالای صفحه قرار می‌گیرد. در واقع وبلاگ عنوانی انگلیسی است از ترکیب واژه‌های web و log. فرهنگستان زبان و ادب فارسی به جای وبلاگ «وب‌نوشت» را پیشنهاد کرده است البته در عرف مردم معمولا وبلاگ تلفظ می‌کنند و به فردی هم که وبلاگ می‌نویسد وب‌نویس یا بلاگر می‌گویند. این واژه همراه با ورود تکنولوژی آن به ایران وارد شد. اصطلاح وبلاگ برای نخستین بار در سال 1997 مطرح شد؛ اما وبلاگ‌های واقعی از اواسط دهه 1990 به میدان آمدند که به آنها در آن هنگام ژورنال‌های آنلاین می‌گفتند. شکوفایی وبلاگ‌ها از پایان سال 1999 شروع شد و بعد از سال 2001 بود که رسانه‌های سنتی چاپی از وجود آنها مطلع شدند و به این ترتیب بود که نخستین پژوهش‌ها درباره وبلاگ‌ها صورت گرفت. مهم‌ترین چیزی که باعث رونق این رسانه شد این است که برای نوشتن در وبلاگ به دانش بالا در زمینه HTML نیازی نیست؛ چرا‌ که وبلاگ‌ها از نظر سیستم مدیریت محتوا (CMS) بسیار آسان و ساده طراحی شده‌اند، اگرچه وبلاگ‌نویسی حرفه‌ای نیاز به آموزش بیشتر و آشنایی ابتدایی با کد نویسی دارد.

اطلاع وب‌نویس‌ها از قوانین

متهم، باید به خلاف بودن کاری که می‌کند آگاه باشد تا مجازات شود؛ به عبارت دیگر کسی که به ممنوع بودن عمل خود آگاهی ندارد، نباید مجازات شود؛ اگرچه این شرط به نفع متهم وجود دارد، اما چون قوانین در دسترس همه قرار دارد، فرض می‌شود که همه از قانون آگاه هستند. در خصوص فعالیت‌های اینترنتی مانند وبلاگ‌نویسی هم به همین صورت است؛ بنابراین اگر کسی یکی از قوانین و مقررات مربوط به این فعالیت‌ها را نقض کرد، مجرم خواهد بود و بی‌اطلاعی از قانون نمی‌تواند بهانه خوبی برای فرار از مجازات شود. با توجه به خطوط قرمز بسیاری که برای وبلاگ‌نویس‌ها وضع شده، آگاهی از بایدها و نبایدهای قانونی فعالیت‌ در اینترنت ضروری است. البته بسیاری از این خطوط قرمز، همان جرایمی هستند که پیش از این نیز وجود داشته‌اند، تنها دامنه آنها به فضای اینترنت نیز کشیده شده است. اکنون مهم‌ترین قوانین و مقررات در این رابطه عبارتند از: آیین‌نامه ساماندهی فعالیت پایگاه‌های اطلاع‌رسانی اینترنتی ایرانی، مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص تشکیل کمیته تعیین مصادیق پایگاه‌های اطلاع‌رسانی رایانه‌ای و تصمیمات این کمیته، مقررات و ضوابط شبکه‌های اطلاع‌رسانی رایانه‌ای مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی، قانون اهداف و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، آیین‏نامه تامین، توزیع و عرضه خدمات اینترنت و اینترانت ملی کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و قانون جرایم رایانه‌ای.

ثبت پایگاه‌های اطلاع‌رسانی

پایگاه‌ها و سایت‌های اطلاع‌رسانی اینترنتی ملزم به ثبت مشخصات مربوط و ثبت‌ هویت مدیر مسئول خود با رعایت قوانین و مقررات از جمله مقررات مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هستند. پایگاه اطلاع‌رسانی اینترنتی بر اساس آیین‌نامه ساماندهی فعالیت پایگاه‌های اطلاع‌رسانی (سایت‌های) اینترنتی ایرانی، سایت و وبلاگ‌های موجود در شبکه اینترنت که ارائه‌دهنده خدماتی مانند WWW و FTP هستند. پایگاه اطلاع‌رسانی اینترنتی که در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ثبت نشده باشد، با هویت نامعلوم شناخته و این پایگاه‌ها توسط کارگروه تعیین مصادیق پایگاه‌های غیرمجاز اینترنتی مسدود می‌شود. همان‌طور که معلوم است، در آیین‌نامه ساماندهی فعالیت پایگاه‌های اطلاع‌رسانی (سایت‌های) اینترنتی ایرانی، ثبت وبلاگ‌ها نیز ضروری اعلام شده است؛ اما به نظر می‌رسد در مورد وبلاگ‌های شخصی، ثبت آن در یکی از شرکت‌های معتبر و دارای مجوز مثل بلاگفا، پرشین بلاگ و... کفایت کند.

ممنوعیت‌های جزایی وب‌نویس‌ها

در قوانین و مقرراتی که تاکنون درباره بلاگرها تصویب شده، مجموعه‌ای از فعالیت‌ها ممنوع شده است به این معنی که انجام آنها از سوی بلاگر، منجر به تعطیلی وبلاگ خواهد شد. البته بیشتر این فعالیت‌ها، جرم محسوب می‌شوند و کسی که دست به انتشار این مطالب در وبلاگ خود بزند، علاوه بر فیلترشدن وبلاگ وی، باید منتظر مجازات‌های قانونی دیگری نیز باشد. بهترین دسته‌بندی از این فعالیت‌ها در قانون جرایم رایانه‌ای صورت گرفته است، اما در آیین‌نامه‌ها و مقررات دیگری نیز مشابه این به چشم می‌خورد. در این قانون، اعمال ممنوع برای بلاگرها و مصداق‌های آن به صورت کامل بیان شده است. این اعمال به هفت‌ گروه تقسیم و مصادیق هر گروه بیان شده است. برای اطلاع دقیق از این فعالیت‌ها و مجازات قانونی آنها می‌توانید به فهرست مصادیق محتوای مجرمانه (موضوع ماده 21 قانون جرایم رایانه‌ای) مصوب سال 1388 مراجعه کنید؛ اما برای اینکه خط قرمزها و حدود فعالیت بلاگرها و صاحبان وبسایت‌ها بیشتر روشن شود. در جدول این صفحه، برخی از مصادیق فعالیت‌های مجرمانه را نام برده‌ایم. این نکته را نیز باید یادآور شد که این محدودیت‌ها تنها بر وبلاگ‌ها اعمال نمی‌شود، بلکه هر پایگاه اطلاع‌رسانی در اینترنت، به هر شکل و نامی را در برمی‌گیرد.سوتیتر: پایگاه‌ها و سایت‌های اطلاع‌رسانی اینترنتی ملزم به ثبت مشخصات مربوط و ثبت‌ هویت مدیر مسئول خود با رعایت قوانین و مقررات از جمله مقررات مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هستند.