نحوه دفاع در برابر شهادت کذب

شهادت شهود به عنوان بینه شرعی و دلیل قانونی محسوب می‎شود و با شهادت دو شاهد مرد یا یک شاهد مرد و دو زن یا یک شاهد مرد به ضمیمه قسم مدعی، بسیاری از دعاوی یا ادعاهای مالی و حقوقی قابل اثبات است.

در حقوق ایران شهادت شهود به عنوان بینه شرعی و دلیل قانونی محسوب می‎شود و با شهادت دو شاهد مرد یا یک شاهد مرد و دو زن یا یک شاهد مرد به ضمیمه قسم مدعی، بسیاری از دعاوی یا ادعاهای مالی و حقوقی قابل اثبات است. به همین دلیل موضوع شهادت دروغ بسیار در دادگاه‎ها شایع است و در نتیجه برای شهادت کذب نیز مجازات مقرر شده است و باید نحوه دفاع در برابر شهادت کذب را در دادگاه بدانیم.

یکی از معضلات دادرسی‎های فعلی در دادگاه‎ها، شهادت کذب است. در این پرونده‎ها، خواهان یا خوانده با آوردن چند گواه و شاهد دروغگو، ادعای واهی و غیرواقع خود را اثبات می‎کند و حق طرف مقابل دعوا تضییع می‎شود.

اما پرسش این است که راه‎های اثبات شهادت کذب چیست و چه دفاعی در برابر شهادت دروغ و شهود دروغگو مطرح کنیم؟ در این موارد چهار دفاع وجود دارد:

 جرح شهود

جرح شهود که در بین افراد عام به عنوان اعتراض به شهادت شهود شناخته می‎شود، به معنای اعلام و اثبات عدم شرایطی در شهود است که قانونگذار وجود آن شرایط را ضروری می‎داند مثل عدالت، عدم تکدی‎گری و عدم نفع شخصی در دعوا و غیره که در قوانین فوق ذکر شده است.

اما این دفاع در اکثر موارد غیرقابل انجام است. چون معمولا شهود شرایط کلی را دارند یا اثبات خلاف آن شرایط دشوار است.

 شهود معارض

شهود معارض یعنی شهودی هستند که شهادت آنها در تعارض با شهادت شهود طرف مقابل است. آوردن شهود معارض توسط مدعی‎علیه در برخی نظریات فقهی مورد پذیرش واقع نشده است. چرا که آوردن شهود به عهده مدعی است نه مدعی‎علیه. مع‎ذلک منعی در قوانین فوق‎الذکر در خصوص استناد به شهود معارض در مقابل شهود طرف مقابل وجود ندارد.

 شکایت کیفری شهادت کذب

راه دیگر برای بی‎اثر کردن آثار حکم صادره بر اساس شهادت شهود، شکایت کیفری از شهود تحت عنوان شهادت کذب طبق ماده ۶۵۰ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی است.

البته اگر شاکی بتواند با دلیل و مدرک، کذب و دروغ بودن شهادت شاهد و گواه را اثبات کند، طبیعتاً با همین ادله می‎تواند در همان دادگاه اولیه مانع از آن شود که شهادت شهود به نتیجه و ثمر برسد.

در هر صورت، کسی که علیه وی شهادت داده شده است، اعم از اینکه بتواند با راه‎هایی از جمله شهود معارض و اثبات تناقض‎گویی شهود، شهادت شهود را در دادگاه اولیه بی‎اثر کند یا نتواند بی‌اثر کند و حکم به ضرر وی صادر شود، می‎تواند شکایت کیفری کند و بعد از تحصیل حکم و رای دادگاه کیفری، از رای دادگاهی که بر اساس شهادت شهود به ضرر او صادر شده است، اعاده دادرسی کند.

 سوالات جزئی از شهود

تنها راه موثر و قوی برای اثبات شهادت کذب و دروغگویی شهود، پرسیدن سوالات ریز و جزیی در مورد حادثه از شهود و خود شخص استنادکننده به شهود و مقایسه آنها با یکدیگر است.

دادگاه‎ها عموما به دلیل کمبود وقت به پرسیدن سوالات کلی از شهود و گواهان اکتفا می‎کنند و نان شهود دروغگو در همین کلی شهادت دادن است. بنابراین طرف مقابل باید با زیرکی و قدرت بیان، شهود را در پیچ و خم سوالات ریز و جزیی از حادثه گرفتار کند تا تعارض اظهارات و تناقض‎گویی شهود با یکدیگر و شهادت کذب آنها مشخص شود.

البته در مورد شهادت کذب در کلانتری، پرسیدن سوالات از شهود عملا ممکن و مرسوم نیست و صرفا در دادسرا و دادگاه طبق قانون متصور است.

ماده ۲۳۸ قانون آیین دادرسی مدنی در دعاوی حقوقی و ماده ۳۲۶ قانون آیین دادرسی کیفری در دعاوی کیفری به طرف مقابل که شهود علیه وی شهادت می‎دهند، حق پرسیدن سوالات از شهود را به صورت جداگانه داده است.

لذا باید از این حق قانونی با قدرت و زیرکی و اصرار در دادگاه استفاده کرد. ضمنا شهود باید جداگانه مورد پرسش قرار گیرند تا سوالات را به هم اطلاع ندهند و از هم تقلب نکنند.

همچنین در ابتدا و قبل از ورود شهود به اتاق دادگاه، باید خود استنادکننده به شهود، جریان روز واقعه را کامل و ریز به ریز شرح دهد و سپس شهود. بنابراین یک‎بار اظهارات طرف مقابل با شهودش و بار دوم اظهارات شهود با یکدیگر را مقایسه می‎کنیم.