مهریه پس از فوت زوجین

طبق ماده ۹۴۰ قانون مدنی، هر یک از زن و شوهر پس از فوت دیگری از همدیگر ارث می‎برند. توارث بین زن و شوهر هنگامی برقرار می‏شود که رابطه زوجیت آنان دائمی باشد و در ازدواج موقت رابطه توارث برقرار نمی‎شود.

اگر شوهر در زمان فوت دارای فرزند یا نوه باشد، سهم زن یک‎هشتم و اگر فرزند یا نوه نداشته باشد، سهم زن یک‎چهارم از اموال شوهر است. همچنین اگر زن فرزند یا نوه داشته باشد، شوهر یک‎چهارم و اگر فرزند یا نوه نداشته باشد، یک‎دوم اموال زن را به ارث می‎برد و بقیه اموال مابین سایر وراث تقسیم می‌شود.

اگر زن ورثه‎ای جز شوهر نداشته باشد، تمام اموال به او خواهد رسید. اما اگر شوهر غیر از زن ورثه دیگری نداشته باشد، در صورت نبودن هیچ وارث دیگری، زن فقط یک‎چهارم از اموال به‎جا مانده از شوهر را به ارث خواهد برد و بقیه اموال در حکم اموال بلاوارث است و به ولی‎امر مسلمین می‌رسد تا برابر مقررات شرع با آن رفتار شود.

اگر متوفی دارای چند زن باشد، یک‎چهارم یا یک‎هشتم اموال به‎جا مانده از متوفی، به همسران او می‎رسد که به طور مساوی بین آنان تقسیم می‎شود. اگر شوهر زن خود را با طلاق رجعی مطلقه کند، هر یک از آنها که قبل از انقضای عده بمیرد، دیگری از او ارث می‎برد. اما اگر فوت یکی از آنها بعد از پایان عده بوده یا طلاق بائن باشد، رابطه توارث برقرار نمی‎شود.

اگر شوهر در زمان بیماری، همسرش را با هر نوع طلاقی مطلقه کند و ظرف یک سال از تاریخ طلاق به علت بیماری فوت کند، زن از وی ارث خواهد برد؛ البته به شرط اینکه زن در این مدت ازدواج دیگری نکرده باشد.

اگر شوهر در حال بیماری زنی را عقد کند و قبل از رابطه زناشویی در همان مرض بمیرد، زن از او ارث نمی‏‌برد ولی اگر پس از رابطه زناشویی یا بعد از صحت یافتن از آن مرض بمیرد، زن از او ارث می‎برد.

 تکلیف مهریه بعد از فوت زن

با فوت زن، تمامی حقوق و مطالبات او به ورثه وی می‎رسد. از جمله حقوق زن مهریه اوست که اگر در زمان حیات، از شوهر نگرفته باشد، این حق به ورثه‎اش می‎رسد. از این رو پدر و مادر زن از مهریه وی ارث برده و برای محاسبه مهریه، سهم شوهر از مبلغ مهریه، کسر و مطابق سهم‎الارث پدر و مادر به آنها داده خواهد شد.

بنابراین اگر در ایام زناشویی دخول انجام نشده، زن و ورثه او مالک نصف مهریه و اگر دخول انجام شده باشد، مالک تمام مهریه هستند. ولی باید توجه داشت که یکی از ورثه زن، شوهر و فرزندانش هستند که آنان به‎علاوه والدین زن، از مهریه ارث می‎برند.

 مهریه زن پس از فوت شوهر

مهریه مال معین یا چیزی است که قائم ‎مقام مال است که در عقد نکاح بر ذمه مرد قرار می‌گیرد و در صورت مطالبه زن، وی مکلف است مهریه‌اش را بپردازد و این حق ارتباطی به طلاق و نفقه ندارد. حال اگر مرد فوت کند، تکلیف مهر چیست؟

به‎خصوص اگر مهر وجه رایج باشد، مهریه باید بر اساس شاخص سال فوت شوهر محاسبه شود یا به نرخ روز و سال مطالبه مهریه؟

در پاسخ باید گفت اگر زوج فوت کند، زوجه برای مطالبه مهر باید دعوا را به طرفیت ورثه متوفی که ترکه را پذیرفتند، در دادگاه مطرح کند.

برابر ماده ۳ آیین‎نامه اجرایی قانون الحاق یک تبصره به ماده۱۰۸۲ قانون مدنی، در مواردی که مهریه زن پس از فوت باید از ترکه زوج متوفی پرداخت شود، تاریخ فوت مبنای محاسبه قرار می‎گیرد.

 تعهد پدر شوهر

نکته دیگر در خصوص تعهد پدر زوج در قبال پرداخت مهریه زن پس از فوت، از سوی پسرش است.

مهریه با تراضی طرفین تعیین می‎شود و اصولا مسئولیت پرداخت آن بر عهده شوهر است، اما گاهی اوقات به دلیل اینکه زوج با پدرش زندگی کرده یا نزد او کار می‌کند یا به دلایل دیگر ممکن است پدر زوج، پرداخت مهریه زن پس از فوت را تعهد کند، در این صورت با مطالبه مهر و اعلام اعسار زوج نسبت به پرداخت مهر، زوجه حق رجوع به پدر زوج را دارد.

در این حالت دیگر شوهر هیچ گونه مسئولیتی برای پرداخت مهریه ندارد و پدر مسئولیت پرداخت مهریه را خواهد داشت.

 اثبات بری‎الذمه شدن از پرداخت مهریه

اگر زنی شوهرش را از پرداخت مهریه بری‎الذمه کند اما مقدار مهریه در عقدنامه نوشته شده و آن را از دفتر اسناد رسمی حذف نکرده باشد و سپس خانم مهریه را مطالبه کند، بار اثبات این ادعا بر عهده شوهر است که می‎تواند با استفاده از ادله قانونی همچون معرفی شهود، این ادعا را اثبات کند.

 بخشش حق

زن نمی‌تواند مهریه‎اش را قبل از عقد ببخشد. زیرا تا زمانی که حق به‎وجود نیامده باشد، نمی‎تواند مورد بخشش قرار گیرد.