آیا زن می تواند نفقه گذشته خود را مطالبه کند؟

زن در صورتی استحقاق نفقه خواهد داشت که از مرد تمکین کند و به عبارت دیگر وظایف زناشویی خود را انجام دهد. بنابراین باید گفت نشوز و نافرمانی زن مانع استحقاق نفقه است.

از جمله حقوق قانونی و نیز الزاماتی که قانونگذار برای زوجه و نیز زوج در نظر گرفته، موضوع نفقه است. نفقه حقی است که زوجه می‌تواند آن را مطالبه ‌کند و در مقابل زوج مکلف به تادیه آن خواهد کرد.

ماده 1107 قانون مدنی بیان می‌دارد: نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن، از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی، بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض. از طرف دیگر، ماده 1106 قانون مدنی بیان می‌دارد: در عقد دایم نفقه زن به عهده شوهر است. مصادیق ذکرشده در ماده 1107 قانون مدنی، تنها مصادیق نفقه نیست؛ به عبارت دیگر این مصادیق، حصری نیست و گستره آنها بسیار فراتر از آنچه گفته شده است، خواهد بود.

حق مطالبه نفقه امتیازی است که قانونگذار با توجه به جایگاه زن برای وی در نظر گرفته است. امتیازی که زن به موجب آن می‌تواند از شوهر مطالبه نفقه کند و در صورت لزوم او را از طریق مدنی یا کیفری تحت تعقیب قرار دهد. زن در صورتی استحقاق نفقه خواهد داشت که از مرد تمکین کند. به عبارت دیگر، وظایف زناشویی خود را انجام دهد. بنابراین باید نشوز و نافرمانی زن مانع استحقاق نفقه است.

همانطور که از ظاهر ماده 1107 بر می‌آید، در نفقه زن، وضعیت و احتیاجات زن به طور متعارف ملاک عمل است و نه وضعیت مرد. بنابراین اگر زن از خانواده متمکنی باشد، شوهر باید وسایل زندگی او را، آنچنان که شان و وضعیت اجتماعی و خانوادگی او اقتضا می‌کند، فراهم آورد. اما آنچه که باید مورد توجه بسیار قرار گیرد، تفکیک بین نیازهای رفاهی و نیازهای ضروری زن است.

به عبارت دیگر، حکم ماده موصوف را فقط باید نسبت به نیازهای ضروری زوجه رعایت کرد، بنابراین زوجه به منظور تامین نیازهای رفاهی خود نخواهد توانست به حکم این ماده استناد کند بلکه در این موارد وضعیت مرد ملاک عمل خواهد بود، این تفسیر علاوه بر سازگاری با عرف و عقل با مذاق شریعت نیز سازگار است.

نفقه زن همواره بر نفقه سایر خویشاوندان نسبی مرد مقدم است بنابراین هرگاه شخصی توانایی پرداخت همزمان نفقه زن و نیز خویشاوندان نسبی خود را نداشته باشد، زن بر دیگران مقدم خواهد بود. زن بر خلاف خویشاوندان نسبی مرد، خواهد توانست نفقه زمان گذشته خود را مطالبه کند.

نفقه زن برخلاف نفقه خویشان نسبی مرد، مشروط به فقر زن یا تمکن مرد نیست. بنابراین همانطور که گفته شد زن حتی در صورت ثروتمند بودن خواهد توانست نفقه خود را از شوهر مطالبه کند.

نفقه زن برخلاف نفقه خویشاوندان نسبی مرد، تکلیف یک‌جانبه است. به این معنا که در حقوق ایران، زن هیچ‌گاه مکلف به دادن نفقه به شوهر خود نیست. در حالی که نفقه خویشاوندان یا همان اقارب مرد یک تکلیف متقابل است. نفقه زن اصولاً و برخلاف نفقه خویشاوندان نسبی مرد، طلب ممتاز محسوب می‌شود بنابراین در صورت فوت یا ورشکسته شدن شوهر یا اینکه اموال شوهر برای پرداخت دیون و بدهی وی کافی نباشد، نفقه زن بر سایر بدهی‌ها مقدم خواهد بود.