نکات حقوقی مرتبط با ارث جنین

یکی از شرایط تحقق ارث، وجود وارث برای شخص متوفی است. بنابراین برای اینکه شخصی وارث باشد و بتواند ارث ببرد، باید در زمان مرگ متوفی وجود داشته باشد. این نکته را در خصوص ارث جنین پی می‌‌گیریم تا در نهایت به این نکته برسیم که این شرط در خصوص وی چگونه تحقق پیدا می‌کند.

قانون ایران جنین را در صورتی دارای حقوق می‌داند که زنده متولد شود و ارث‌بردن هم از این قاعده مستثنی نیست. قانون مدنی مقرر می‌دارد: «شرط وراثت، زنده‌ بودن در حین فوت مورث است و اگر حملی باشد در صورتی ارث می‌برد که نطفه او حین فوت مورث منعقد بوده و زنده هم متولد شود، اگرچه فوراً پس از تولد بمیرد.»

برای ارث بردن جنین، دو موضوع باید ثابت شود:

 انعقاد نطفه‌ حمل در زمان فوت متوفی

بنابراین چنانچه نطفه حمل پس از فوت مورث منعقد شود، حمل از ارث محروم خواهد بود. این موضوع در مورد تلقیح مصنوعی هم صدق می‌کند؛ یعنی اگر نطفه پدر که در زمان حیات او گرفته شده است تا زمان فوت او نگهداری شود و پس از فوت او به همسرش تلقیح شود، به دلیل این ‌که نطفه جنین پس از فوت پدر منعقد شده، جنین از ارث محروم خواهد بود. انعقاد نطفه و وجود حمل هنگام فوت مورث ممکن است از راه آزمایش‌های پزشکی (در صورتی که مدت زیادی از آن نگذشته باشد) احراز شود.

 زنده متولد شدن حمل

اگر حمل مرده به دنیا بیاید از ارث محروم خواهد بود. حیات حمل پس از تولد، حتی در یک لحظه، برای ارث بردن او کافی است، هرچند پس از تولد فوراً بمیرد یا معمولاً استعداد بقا نداشته باشد؛ مانند طفلی که ریه ناقص دارد و از نظر پزشکی مرگ او در یک مدت کوتاه مسلّم است که در این صورت، سهم‌الارث طفل پس از فوتش به وراثی که زمان فوت او وجود داشته‌اند، می‌رسد.

در صورتی که حیات طفل تا لحظه تولد قطعی باشد ولی در حیات او پس از تولد تردید وجود داشته باشد، طفل مذکور ارث نخواهد برد. همچنین، هرگاه طفل در اثنای تولد بمیرد، مانند اینکه پس از خروج سر و گردن و سینه و دست‌ها و پیش از خروج شکم و پاها بمیرد، ارث نمی‌برد؛ زیرا زمانی می‌توان گفت طفل زنده متولدشده که پس از خروج تمام بدن، زنده باشد.

 تقسیم سهم‌الارث حمل

اگر حملی که قابلیت ارث ‌بردن را دارد، یعنی دارای دو شرط بالا بود، مانع ارث تمام یا بعضی از خویشاندان خود شود، تقسیم ارث انجام نمی‌شود تا او متولد شود. به‌طور مثال، چنانچه متوفی دارای یک خواهر و یک برادر باشد، اموال متوفی تا زمانی که وضعیت حمل به جهت زنده متولد شدن یا نشدن و دختر یا پسر بودن مشخص نشود، بین خواهر و برادر متوفی تقسیم نخواهد شد؛ زیرا چنانچه حمل زنده متولد شود اصلاً نوبت به ارث‌گرفتن خواهر و برادر متوفی نمی‌رسد.  به همین جهت گفته می‌شود اگر حمل مانع ارث‌بردن دیگر خویشان متوفی باشد تا قبل از روشن‌شدن وضعیت او تقسیم ارث بین خویشان صورت نخواهد گرفت. اما اگر حمل مانع ارث‌بردن هیچ‌یک از خویشاوندان متوفی نباشد و آنها بخواهند قبل از تولد حمل، ترکه را بین خود تقسیم کنند، باید برای حمل، سهمی به اندازه سهم دو پسر کنار بگذارند و بقیه را بین وراث تقسیم کنند تا وضعیت حمل مشخص شود. حال اگر حمل مرده متولد شود، سهم کنار گذاشته‌شده برای او، مجدداً بین وراث تقسیم می شود.