شرایظ قانونی اعمال حق حبس در نکاح

اگر مهر مدت‌دار باشد زمانی زوجه حق مطالبه آن را دارد که مدت سپری شود و چون از زمان عقد نکاح، زوج مجاز است که ایفای وظایف زناشویی را از زوجه طلب کند، زوجه نمی‌تواند از حق حبس خود استفاده کند.

 شرایط اعمال حق حبس در نکاح طبق قانون به شرح ذیل است:

1- مهریه حال باشد. برابر ماده 1083 قانون مدنی مهر می‌تواند کلا یا جزئاً حال یا به وعده باشد.

اگر مهر مدت‌دار باشد زمانی زوجه حق مطالبه آن را دارد که مدت سپری شود و چون از زمان عقد نکاح، زوج مجاز است که ایفای وظایف زناشویی را از زوجه طلب کند، زوجه نمی‌تواند از حق حبس خود استفاده کند اما در فرضی که زوج از زوجه، ایفای وظایف زناشویی را طلب نکند و زمان پرداخت مهریه فرا برسد زوجه خواهد توانست از حق حبس خود تا استیفای مهرش استفاده کند.

در صورتی که مهر وعده‌دار نباشد، چون به موجب ماده 1082 قانون مدنی به محض وقوع عقد نکاح، زوجه مالک مهر می‌شود، اگر مهر وجه نقد باشد می‌تواند آن را مطالبه کند و تا زمانی که زوج آن را تادیه نکند، می‌تواند از حق حبس خود استفاده کند.

2- زوجه قبل از گرفتن مهریه به ایفای وظایف زناشویی اقدام نکرده باشد. برابر ماده 1086 قانون مدنی، چنانچه زوجه قبل از گرفتن مهریه به اختیار و اراده خود از زوج، تمکین خاص کند، حق حبس وی ساقط شده و دیگر مجاز به امتناع از تمکین و سایر وظایف زناشویی نیست.

اعسار شوهر حق حبس زن را از بین نمی‌برد زیرا درست است که در چنین حالتی مطالبه مهر از او امکان ندارد ولی باید دانست که امکان گرفتن مهر، با استفاده از حق حبس ملازمه‌ای ندارد. همچنین در موردی که دادگاه یا اجرای ثبت به درخواست شوهر و به دلیل اعسار او مهلت عادله می‌دهد یا قرار اقساط می‌گذارد، نباید مهر را موجل پنداشت زیرا اجلی که بدین‌گونه بر زن تحمیل می‌شود، حاکی از اراده او بر سقوط حق حبس نیست.

 نتایج اعمال حق حبس

ازجمله نتایج اعمال حق حبس، استحقاق زوجه به دریافت نفقه است. برابر ماده 1085 قانون مدنی درصورت استفاده زوجه از حق حبس، وی استحقاق دریافت نفقه را از دست نمی‌دهد و بدیهی است که چنانچه زوج از این کار امتناع کند زوجه می‌تواند از ضمانت اجرا‌های حقوقی و کیفری آن از طریق دادگاه استفاده کند.

همچنین نتیجه دیگر اعمال حق حبس این است که زوجه را نمی‌توان ملزم به تمکین خاص از زوج و سکونت در منزل وی کرد.

تقسیط مهریه توسط دادگاه مسقط حق حبس زوجه نخواهد بود. مطابق رای وحدت رویه شماره 708 مورخه 11 مرداد سال 1387 هیات عمومی دیوان عالی کشور تقسیط مهریه توسط دادگاه مسقط حق حبس زوجه نخواهد و وی می‌تواند تا دریافت آخرین قسط از تمکین خودداری کند ولی تقسیط آن با توافق زوجین حق حبس را ساقط می‌کند.

قانونگذار ما با معوض دانستن عقد نکاح در ماده 1085 قانون مدنی و با پیروی از نظریات مشهور فقهای شیعه این حق را برای زوجه قایل شده و اذعان داشته است زن می‌تواند تا مهر به او تسلیم نشده است از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود.