شیخ محمد تقی عبده (بروجردی)، چهره‌ای شاخص و یکی از حقوقدانان کاردان و مبتکر دادگستری‌نوین بود، قاطعیت، درایت و نوآوری‌های او در امور قضایی مشهور خاص و عام است و نزدیک به سی‌سال ریاست محکمه عالی انتظامی قضات را بر عهده داشت و به بیانی دیگر قاضی القضات دادگستری‌بود
شیخ محمد تقی عبده (بروجردی)، چهره‌ای شاخص و یکی از حقوقدانان کاردان و مبتکر دادگستری‌نوین بود، قاطعیت، درایت و نوآوری‌های او در امور قضایی مشهور خاص و عام است و نزدیک به سی‌سال ریاست محکمه عالی انتظامی قضات را بر عهده داشت و به بیانی دیگر قاضی القضات دادگستری‌بود.
شیخ محمدتقی عبده، فرزند شیخ ملاحسین بروجردی، در سال 1300 (هـ ق) برابر با 1258 (ش) دربروجرد به دنیا آمد.
جد وی ملامحمد تقی گلپایگانی بود، شیخ محمد، پدرش را در دوران کودکی ازدست داد و از طفولیت به کسب علم و فراگیری فقه و معقول و منقول پرداخت.
در سن شانزده سالگی،پیاده راهی تهران شد و تحت حمایت آقا سید ریحان الله که از مجتهدین بنام عصر خود بود، قرار گرفت وبه تحصیل خود ادامه داد و از محضر آیت الله میرزا حسن آشتیانی، آیت الله لاهیجی، میرزاهاشم حکیم وشیخ حسین ناظر زاده استفاده برد و در اصول فقه، ادبیات عرب، حکمت و منطق تبحر یافت.
در سن بیست و یک سالگی از محضر آیت الله العظمی میرزا حسن آشتیانی به درجۀ اجتهاد نایل شد و در این زمان، به معلمی روی آورد و به توصیۀ استاد خود در مدرسه دانش که بعدها به مدرسه ثروت تغییر نام داد و مدیریت آن با میرزا احمدخان حنانه بود، مشغول به در تهران گشایش یافت و شیخ عبده با معرفی میرزا « ایران وآلمان » تدریس شد.
پس از چندی مدرسه آلمانی عبدالعظیم خان قریب به این مدرسه رفت وبه تدریس زبان و ادبیات عرب پرداخت که در این مدت، دو کتاب در زمینه صرف و نحو عربی نوشت و زبان آلمانی را در همان مدرسه فرا گرفت و زبان فرانسوی را نیز با شرکت در دوره‌های شبانه مدرسه آلیانس آموخت.
خوی و خصلت بارز شیخ عبده، جدیت او در کارها بود که دهخدا در این‌باره می‌گوید : بروجردی علاوه بر صلاحیت علمی ، دارای فضائل معنوی فراوانی است و برای او احترام زیادی قائل هستم شیخ عبده در عمل به واجبات و اجتناب از منهیات بسیار دقیق بود و نمازش را حتماً سر وقت ادا می‌کرد.
در سال 1331 (ه ق) از مدرسه آلمانی کناره گرفت و به دستور میرزا احمدخان اشتری که معاونت وزارت عدلیه را برعهده داشت، به عنوان عضو محکمه استیناف تهران، آغاز به کار کرد.
پس از چند سال مدعی العموم استیناف شد و در این سمت تا زمان انحلال عدلیه و تشکیل دادگستری نوین، باقی ماند و پس از تشکیل دادگستری نوین به مستشاری دیوان تمیز وکمی بعد به عضویت محکمۀ انتظامی قضات منصوب شود.
علی اکبر خان داور (بانی دادگستری نوین ) که به شخصیتی با خصوصیات شیخ عبده جهت تصدی ریاست دادگاه انتظامی قضات نیاز داشت، او را مناسب‌ترین فرد برای این امر خطیر تشخیص داد وشیخ عبده عهده دار ریاست دادگاه انتظامی قضات دادگستری شد و تا زمان بازنشستگی، حدود سی سال دراین پست به انجام وظیفه پرداخت.
در مدت ریاست وی در دادگاه انتظامی قضات، هیچ کس ندید و نشنید که به سفارش دیگران و یاملاحظه افراد، بیگناهی رامحکوم و گناهکاری را تبرئه کند.
و از آن‌جا که همه با روحیات و خصوصیات وی آشنا بودند، چنین توقعاتی از وی نداشتند، شیخ محمد عبده هرگاه به پرونده قاضی خوشنامی رسیدگی می‌کرد.
شیخ عبده، در کنار فعالیت‌های قضایی، به تدریس در مدرسه عالی حقوق و سپس دانشکدة حقوق تهران می‌پرداخت، ابتدا دروس فقه و اصول و سپس حقوق مدنی و اصول محاکمات مدنی را تدریس می‌کرد، پس از دانشکده حقوق، اکثر در کلاس‌های قضایی دادگستری و حوزه های علمیه تهران مانندحوزه علمیه صدر و همچنین مدرسه عالی سپهسالار به تدریس می‌پرداخت.
در دوران بازنشستگی نیز تاپایان عمر مدرس دانشکده الهیات دانشگاه تهران بود و عموماً دروس اصول فقه و معارف اسلامی راارائه می‌داد، یکی از شاگردان وی، استاد محمود شهابی بود که بعدها دانشیار شیخ عبده شد و پس ازکناره گیری شیخ عبده و به توصیه وی، استادی درس‌های تدریس وی را برعهده گرفت.
شیخ عبده در دهۀ 1310 ( ش) پایان نامۀ دکترای خود تحت عنوان "انحلال عقد واحد به عقودمتعدد " را ارائه کرد و نظرات وی در امور قضایی، همواره جزو نمونه‌های ابتکاری و جالب توجه قضایی وحکمیت و استدلال‌های حقوقی به شمار می‌آمد و مرجعی تمام عیار در علوم حقوقی و اصول محاکمات شناخته شده بود.
آثار تألیفی باقی مانده از وی عبارتند از: حقوق مدنی، شرح قانون مدنی، کلیات حقوق اسلامی، اصول و رویۀ قضایی مستخرجه از آرای دیوان عالی تمیز، صرف و نحو عربی.
شیخ محمد عبده (بروجردی ) در سحرگاه پانزدهم تیرماه 1346 ( ش)، پس از ادای نماز صبح چشم از جهان فرو بست و بر جنازه او مرجع عالی قدر آیت الله العظمی مرعشی نجفی، نماز میت خواند و پیکر وی در جوار مرقد حضرت معصومه ( س) در شهر قم به خاک سپرده شده است.
دیدگاه خودتان را ارسال کنید